VYGOTSKY: HỌC TRONG MA TRẬN XÃ HỘI (KỲ 3)

VYGOTSKY: HỌC TRONG MA TRẬN XÃ HỘI (KỲ 2)

VYGOTSKY: HỌC TRONG MA TRẬN XÃ HỘI (KỲ 1)

PHÊ BÌNH VYGOTSKY

Một số phê bình nhằm vào việc hiểu công trình của Vygotsky. Chẳng hạn, người ta cho rằng Vygotsky chưa bao giờ mô tả bản thân ông như một người theo thuyết kiến tạo xã hội; cái nhãn này được các học giả đương đại gán cho ông trong khi dịch tác phẩm của ông (Hua Liu và Mathew, 2005). Những bản dịch tác phẩm của ông từ tiếng Nga sang tiếng Anh đã dẫn tới việc nhấn mạnh một số khía cạnh của tác phẩm của ông làm phương hại đến những khía cạnh khác và làm cho việc hiểu ông trở nên nông cạn. Thí dụ, vịêc dùng ZPD làm một thí dụ điển hình cho thuyết của Vygotsky chỉ xuất hiện chưa đến chín lần trong tổng số hàng ngàn trang sách ông đã viết (Kamen và Murphy, 2012). Người ta cũng lập lụân rằng, trong việc kiên trì hệ tư tưởng Marxist, Vygotsky đã quan tâm đến xã hội và con người ở bình diện tập thể hơn là bình diện cá nhân (Resnick, 1996). Ẩn tàng trong lí thuyết của Vygotsky là một quan niệm khá lạc quan cho rằng các kinh nghiệm xã hội và văn hoá sẽ có một tác động tích cực lên sự phát triển của đứa trẻ. Tuy nhiên những trường hợp của Victoria Climbé và Bé P. nhắc chúng ta rằng có những trẻ em đã sống và chết trong những hoàn cảnh kinh hoàng.

Việc Vygotsky nhấn mạnh tầm quan trọng của ngôn ngữ trong sự phát triển của học tập đã bị phê phán thẳng thừng bởi Fox (2001). Ông này cho rằng nếu tư tưởng không thể tồn tại không có ngôn ngữ, thì trước khi đứa trẻ biết nói trong đầu nó hẳn trống không không có ý nghĩ. Ông tiếp tục lập luận rằng lí thuyết này ‘bỏ qua tất cả những tri thức ngầm mà chúng ta có về thế giới [những tri thức] mà chúng ta không bao giờ nói ra lời.” (2001:29-30).

Theo Daniel (2005), nhiều lí thuyết của Vygotsky chưa hoàn chỉnh và thiếu sáng sủa. Điều này có thể qui cho cái chết sớm của ông ở tuổi 38 và sự kiện rằng hiểu biết của ông về môn tâm lí học và các lí thuyết tâm lí rút ra từ nghiên cứu cá nhân khi đào tạo đại học của ông là về nghệ thụât và sân khấu.

VYGOTSKY TRONG THỰC TẾ HOẠT ĐỘNG: NHỮNG TRƯỜNG CHÌA KHOÁ VÀNG

Định nghĩa:

Cải tổ (Perestroika): chính sách cải tổ là một loạt những cuộc cải cách chính trị và kinh tế ở Liên Xô cũ dưới sự lãnh đạo của Mikhail Gorbachov người đã cổ vũ giao thương giữa nước Nga với các nước không-Marxist

Lãnh đạo bởi Elena Kravtsova (cháu ngoại Vygotsky), từ 1989 và với sự kết thúc của Perestroika, 30 trường Chìa Khoá Vàng đã được thành lập để phát triển lí thuyết xã hội- văn hoá về giáo dục của Vygotsky. Kamen và Murphy (2012, tr 4) mô tả chi tiết chương trình Chìa Khoá Vàng đã phát triển từ một số chương trình và triết lí giáo dục bao gồm: vườn trẻ Thuỵ Điển, hệ thống mẫu giáo Anh, thuyết nhân trí (anthroposophy) của Steirner, khoa sư phạm của Waldorf và những tác phẩm sơ khai của Vygotsky. Phản ánh  những nguyên tắc cốt lõi của lí thuyết văn hoá – xã hội, những Trường chìa Khoá Vàng được coi là tiền đề của sự thăng tiến văn hoá và lịch sử. Phục vụ cho các trẻ em từ 3 đến 10 tuổi, Robbins và Kamen và Murphy (2012) mô tả năm nguyên tắc trong chương trình này như sau:

1. Trộn lẫn các nhóm tuổi:Trường có chương trinh dạy hỗn hợp nhiều nhóm tuổi và nhóm cùng tuổi, cho phép các học sinh lớn hơn truyền lại những gì chúng học được cho các lớp bé hơn, nhờ vậy lớp này học được từ những anh chị đi trước.
2. Các nguyên tắc gia đình:các Trường Chìa khoá Vàng được tổ chức quanh những nguyên tắc gia đình, trong đó có sự tham gia tích cực của cha mẹ. Trẻ em được dạy không phải trong những lớp học, mà trong những “gia đình” từ 15 đến 25 em, tuổi từ 3 đến 10. Mỗi ngày đi học trẻ em gặp các “gia đình” của mình để thảo luận các vấn đề và học cách giải quyết các vấn đề. Vì trong mỗi gia đình có những trẻ em ở lứa tuổi khác nhau, các em lớn làm gương và giúp đỡ các em bé.
3. Các sự kiện và sự việc có ý nghĩa:Các bài học tập trung vào những sự kiện có nhiều ý nghĩa với trẻ và tác động đến cảm xúc của các em. Sau đó, mỗi bài học theo một cốt truyện liên quan trực tiếp đến sự kiện đó.
4. Tương tác và tương thuộc:Tiêu điểm tập trung vào tương tác và tương thuộc của giáo dục và phát triển. Điều này bảo đảm cho các bài học thích hợp với lứa tuổi và việc học diễn ra trong vùng phát triển gốc ZPD.
5. Các nhà sư phạm ghép đôi:các lớp được dạy bởi hai thày giáo, một người như chuyên gia người kia như tập sự, hỏi những câu hỏi để mở rộng kiến thức và hiểu biết của học sinh.

Có thể rút ra những tương tự giữa triết lý Vygotsky làm khuôn khổ cho các Trường Chìa Khoá Vàng và Reggio Emilia. Tương tự các Trường Chìa Khoá Vàng, giáo viên ở các trường quốc tế nổi tiếng Reggio Emilia, Italy đóng vai trò trung tâm trong việc giúp đỡ trẻ em lập kế hoạch và thực hiện các công việc của chúng. Họ hướng dẫn các buổi thảo luận, các hoạt động và theo dõi kết quả. Phản ánh nguyên tắc trung tâm của thuyết Vygotsky, các giáo viên ở Reggio ‘bắc giàn’ cho học tập và tạo ra môi trường kích thích để khuyến khích thảo luận và đòi hỏi trẻ em suy nghĩ (O/Brien, 2002). Cả hai cách tiếp cận đều tìm cách phát triển trẻ em, vốn được bao bọc vững chắc bên trong một tập thể văn hoá và xã hội của chúng.

Ảnh hưởng của Vygotsky không giới hạn ở nước Nga. [Lý thuyết của] Ông tiếp tục có mặt trong các cơ sở nuôi dạy trẻ ở nhiều nước phát triển. Điều này đặc biệt thấy rõ trong những cải cách giáo dục gần đây ở Anh (Những Kết quả đáng Mong muốn trong Học tập của Trẻ em Bước vào giáo dục Phổ cập [SCAA, 1996]; Mục tiêu Giáo dục Mẫu giáo [QCA, 2000]; tài liệu Chiến lược Quốc gia về giáo dục trẻ nhỏ (DE, 2010); đã xác nhận quan niệm cho rằng dạy có thể và nên đi trước học. Tương tự, lí thuyết của ông có một tác động quan trọng lên sự phát triển của một trường phái tư duy mới được gọi bằng nhiều cái tên khác nhau, những nghiên cứu xã hội mới về tuổi thơ ấu, và môn xã hội học mới về tuổi thơ ấu được thảo luận ở Chương 8.

Bảng 5.1 Những điểm mạnh và điểm yếu của thuyết Vygotsky.

Bảng 5.2 Những sự tương tự giữa các quan điểm lí thuyết của Vygotsky và Piaget

Bản dịch của HIẾU TÂN