Hiendai.edu.vn: Bài này đã được đăng trên tuanvietnam với tiêu đề mới và nội dung đã biên tập. Nay chúng tôi đăng lại toàn văn bài viết của nhà giáo Phạm Toàn.
Đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa công bố số tiền dự trù quá lớn. Bảy mươi nghìn tỉ đồng. Dĩ nhiên, xã hội phản ứng liền, và bài báo nhanh nhạy nhất là của Văn Như Cương.
Phản ứng của xã hội có nguyên nhân của nó. Lâu nay, những món tiền lớn cứ xuất hiện trước công chúng dễ dàng hơn là vỏ hến. Có lúc là đống vỏ hến bị thất thoát. Có lúc là đống vỏ hến đang được tái cơ cấu thành vàng ròng (theo lời hứa). Và lần này là đống vỏ hến vừa hứa là vàng ròng vừa có thể sắp thất thoát. Nghe lời nói và nhớ lại cách làm việc của tác giả công trình cựu thất bại thì có thể dễ dàng nghĩ tới những thành công chắc chắn cũng nhờ những tác giả ấy nhưng là tân thất thoát.
Hãy nghe các nhân vật có liên quan vội vã nhờ một bài phỏng vấn trên báo Tuổi trẻ để được đứng ra giải thích, rằng dành riêng cho viết sách giáo khoa và làm chương trình chỉ dự kiến chi hơn 960 tỉ đồng thôi (chưa đầy 1/70 tổng dự toán). Có lẽ khi trót lỡ phát ngôn, rồi sau đó nói lời đính chính, các tác giả của câu nói chỉ có hơn 960 tỉ thôi mà chưa nghĩ mình sẽ có lúc bị ông/bà Kỳ Duyên đưa vào cột báo quen thuộc để rút ra bài học xã hội từ sự nực cười trong lời nói thế ấy!
Sự coi thường đồng tiền của dân, coi đồng tiền đó như vỏ hến thể hiện ở chỗ nào?
1. Các tác giả nói chương trình mới và sách giáo khoa mới sẽ định hướng theo cách tiếp cận năng lực. Cái quái quỷ gì vậy? Thực ra đó là cách dịch ngô nghê một đường lối giáo dục bên Tây có tên gọi là Capability Approach.Đường lối này Hồ Ngọc Đại đã trình ra trước xã hội từ năm học 1978-1979 và được gọi đầy bản sắc dân tộc làGiáo dục các năng lực người. Song đây không phải chuyện dịch tiếng nước nọ sang nước kia. Đây thể hiện một phương thức học lỏm sau những chuyến du ngoạn tiền chùa.
2. Do “đường lối mới” chỉ là kết quả của những chuyến study tour vui vẻ vội vàng, nên các tác giả không bao giờ dùng những trải nghiệm giáo dục của dân tộc làm cơ sở cho thay đổi. Thật vậy, nếu có ai hỏi: các vị có một cơ sở thực nghiệm Giáo dục nào bền bỉ gần bốn chục năm trước khi bị bóp mũi cho chết như trường Giảng Võ (cũ) và trường Liễu Giai (mới), thì khó mà các tác giả có được câu trả lời không ấp úng.
3. Cách “cãi” và bổ sung rằng trong số tiền to lớn đó còn có tiền mua trang thiết bị dạy học hiện đại. Những thiết bị mơ hồ đó có thể ngốn cả ti tỉ đồng có thật. Người ta quên rằng, một nền giáo dục hiện đại là ở cái căn cốt tư duy tạo ra được ở người học. Cái tư duy đó thể hiện ở những thao tác học chính người học thực hiện, chứ không là thứ “tư duy” sùng ngoại há mồm ngồi xem cô giáo biểu diễn. Nếu đề án 70 nghìn tỉ định thiết kế lại “đồ dùng dạy học”, có lẽ đúng hơn là, ngoài các phòng lắp ráp như thật và phòng thí nghiệm in vitro, thì nên có ba Không gian sau:
- một không gian Vườn trường để trẻ em làm thực nghiệm,
- một Không gian Dân tộc học với những túp lều, cối giã, cối xay, cái đó, cái chài, tấm lưới, nùi rơm, ông đầu rau, kiềng, đống rơm… và không nên quên trồng ở mỗi không gian đó một cây thị để các em nhập vai bà hàng nước thị rụng bị bà, bà để bà ngửi chứ bà không ăn đâu (bà đi nhà hàng Dìn Kỳ cơ!).
- một Không gian Đương đại với mấy thứ này bằng gỗ dán nhưng làm như thật: một cái máy bay cho các em sống trong tưởng tượng cả chuyện chiến tranh lẫn chuyện thời bình, một cái xe buýt cho các em vừa chơi vừa tập làm người lịch sự, một con tàu vũ trụ để mà nghĩ cả tới những điều không bao giờ có… Trong không gian đương đại này cần có hẳn một nhà hát mini và một đài ngắm vũ trụ thu gọn…
Nếu thực sự trang bị lại nhà trường thì phải có dự án phụ rất chi tiết, chứ không thể nói buông một chữ thiết bị hiện đại để hù dọa người dân vốn thiếu thông tin (còn những người kinh doanh Giáo dục thì ẵm tiền qua biên giới vác về và ra chỉ thị bắt các trường nhận những cái cân rỉ…)
Sau hết, có một điều vô cùng quan trọng, ấy là cần nghĩ xem: có cần đưa dự án mới ra xã hội hóa (cách nói lâu nay, nhưng đã đến lúc nghĩ cách làm) bằng cách tổ chức đấu thầu, để huy động được trí tuệ cả xã hội vào sự nghiệp chung.
Xin mở ngoặc: nhóm biên soạn sách giáo khoa Cánh Buồm chúng tôi sẽ dự thầu mặc dù biết là có được đấu thầu thì cũng khó mà được hưởng cái công khai minh bạch.
Vì thế, chúng tôi cứ ung dung biên soạn sách cho đến hết lớp 9 đúng như kế hoạch đã nói trước Ban Tuyên Giáo Trung ương hồi tháng 3 năm 2010, và làm đến đâu đều đem biếu cả xã hội (không cần đến phần triệu của một nghìn tỉ).
Năm nay, chúng tôi sẽ trình xã hội một lần vào 30 tháng 9 năm 2011 tại Quỹ Phan Châu Trinh; đây là một cuộc phản biện sách từ lớp 1 đến lớp 4: Văn – Tiếng Việt – Lối sống – Khoa học và Công nghệ – Tin học – Tiếng Anh với sự tham gia của các giáo sư và chuyên gia trong và ngoài nước (Nhà xuất bản Tri thức và Trung tâm Văn hóa Pháp tại Hà Nội giúp tổ chức).
Chúng tôi cũng sẽ trình ra xã hội lần nữa bằng cuộc giới thiệu sách ngày 3 tháng 10 năm 2011 tại Trung tâm Văn hóa Pháp tại Hà Nội, cuối ngày từ 18 giờ, sẽ có đêm kịch diễn vở Chuyện Dế Mèn do học sinh trường Nguyễn Văn Huyên đóng các vai và công việc đạo diễn do nghệ sĩ Quốc Trọng đảm trách.
Chúng tôi thực hiện lời hứa làm ra một điều tích cực là chống tiêu cực. Những điều chúng tôi nghĩ và làm và chờ đợi chia sẻ, phê phán đều được nằm công khai trên trang mạng hiendai.edu.vn, xin mời bạn tới thăm không mất tiền, dù chỉ 1 phần 100 của một món tiền nào đó bạn định tiêu.
Phạm Toàn
